Kralın adamları, Leyla'nın toprağı
“Taş attı, küfür etti, güvenlik güçlerini engelledi”
suçlamalarıyla yargılanan Leyla Yalçınkaya davası, aslında kadim bir dava. Bir
kadim gücün, kralın, yanına savaşçıyı ve yargıcı almış kralın, kimin ne kadar
yemeye hakkı olduğuna ilişkin kararının davası. Lokmanın, bereketin davası.
Leyla Yalçınkaya taş atan çocuklardan biri. Onun taşı
Hidroelektrik Santral (HES) inşa furyasına karşı yükselen, genellikle de yerel
karakterli itirazların eylemleştiği bir
anda atılmış, atılmışsa.
Erzurum’da, Tortum ilçesine bağlı Bağlarbaşı beldesinde
yaptırılmak istenen üç ayrı HES’e karşı bir eylemde itirazcı ahaliyle jandarma
karşı karşıya gelir, gerilim, arbede yaşanır ve sonuçta Leyla Yalçınkaya’ya üç
dava birden açılır. İddialar şöyle: Yalçınkaya üç ere hakaret etmiş, birini
taşla yaralamış, görev yaptırmamak için
direnmiş… Hakim karşısına çıktı. “Küfür etmeye terbiyem müsaade etmez”
dedi. Toplam dokuz yıl hapis cezası alma
ihtimali bile var.
DAVADA NE YARGILANIYOR?
Leyla Yalçınkaya niye yargılanıyor diye sormayacağım. Davada
ne yargılanıyor, onu soracağım:
HES, ekonomik bir yatırım. Sahipleri, HES’e uygun bulunan
bölgelerden bölge beğenir, ideri prosetürleri tamamlar, gider teşkilatı kurar.
Yapılan baraj, elektriğe dönmek üzere tutulan su, tarım ve çiftçilik yapanlar
için sıkıntı yaratır. Tarımcılar, çiftçiler bu tesis sahiplerine çok para
kazandıran ama sularını önce azaltan, sonra kirleten sonra da minik bataklıklar
bırakıp işlevsizleşen tesislerden hoşlanmaz. Devletin öngördüğü prosedürleri
tamamlayıp seçilen yere giden yatırımcının vekillerini (kendileri pek ortada
olmaz bu beylerin) genellikle oraların köylüsü, çiftçisi, çobanı karşılar. Son
zamanlarda ikinciler, birincileri gördükleri her yerde eyleme girişiyor.
Şimdi burada, devletin öngördüğü prosedür içinde santral ve
uygun yere dair koşullar olduğunu, ama o uygun yerde yaşayanların fikir,
düşünce ve ekonomik çıkarlarının süreçte hiç hesaba katılmadığını
saptayabiliriz: Demek ki Leyla Yalçınkaya davasında her şeyden önce vatandaşlık
yargılanıyor. “Burada HES yapmak benim yararıma” diyen vatandaşın çıkarına
ruhsat verilip gerçekleştirmesi için güvenlik gücü desteği verilirken, “Burada
HES yapmak benim yararıma değil” diyen vatandaşın çıkarına devlet güvenlik güçleriyle
engel getiriliyorsa, ikinci vatandaş birinciye göre pek de vatandaş değildir. Ekonomik
çıkarını devletin korduğu, ruhsatlandırmadan güvenlik sağlama aşamasına kadar
bürokrasinin etkin biçimde o çıkara hizmet ettiği ekonomik egemenlerin işlerine
karşılık, bu güçleri yanlarında bulamayanların yürüme, gösteri yapma, yol
kesme, bedensel yer tutma ya da işgal türü eylemlere girişmesi, adı çok
konuşulan demokrasinin cisimleşmesi anlamına gelir. Hak arama demek, yalvarma,
gözyaşı dökme, boyun bükme türü çaresizliklerin sergilenmesi demek değildir;
sözü ve yanı sıra bedeni kullanmayı da içerir. Demek ki Leyla Yalçınkaya
davasında çıkarları karşı karşıya gelen iki vatandaş tipinden çıkarları müsaadeye
mazhar sayılmayanın yargılanması söz konusu değil sadece, onun yanında bir de
demokrasi denilen kurumu güçlendirecek biçimde bedensel varlığını ortaya koyan
vatandaş da yargılanıyor.
COĞRAFYA VE SAHİPLİK
Ama bir şey daha yargılanıyor: Akarsu, kır bayır, dağ taş,
vadi… üzerinde kimin ne hakkı olduğu... Bir coğrafyada yaşayanlar, o
coğrafyanın nesi olur? Konu sadece “ileri teknoloji ve kâra karşı doğaya yakın
üretim teknikleri ve pastoral duygular” konusu değil. Yani sadece elektriğe
karşı süt ve buğdayı tartışmıyoruz. Süt ve buğdayı üretenlerin, yaşam
alanlarına ilişkin tasarruflara ilişkin haklarını da tartışıyoruz. İşte davada
bunlar yargılanıyor.
Ama bu lafların hiç biri yok iddianamede. Şöyle bir suçlama
yok mesela: Meşru ve yasal hak sahibi bir yurttaşın çıkarlarının, gayrimeşru,
haksız ve yasaklanmış yol yöntemlerle engellemeye çalışmak… Çünkü HES ideri sürecini
de, yargı sürecini de işletenler aslında iyi biliyor ki Leyla Yalçınkaya kendi
topraklarının üstünde, o toprakların inandığı ve beslendiği bereketini korumak
ve oranın kendisine, kendisinin de oraya aidiyetinden vaz geçmemek için hukuka
son derece uygun bir eylemliliğin içinde. Konu “üstünlerin hukuku”ndan “üstün
hukuk”a dönerse, Leyla Yalçınkaya kaybedemez. Bu yüzden dava, “küfür etmek,
kasten yaralamak, güvenlik güçlerinin görev yapmasını engellemek”ten açılıyor.
Bu tekniğin adı mücrimleştirmedir: Hak sahiplerinin ister zihin belirleyici
medyatik araçlar yoluyla olsun, ister egemen düzenin yaptırım aygıtları yani
idari engelleme ve yargısal koğuşturma yoluyla olsun mücrimleştirilmesi, eski
bir strateji. Eski bir öykü. İlahi bir
öykü de bir yanıyla. Egemen gücün, yanına savaş ve yargı aygıtını da alarak
kendi katında oturanların lokmalarını artırma, aşağı saydığı katlardakilerin
lokmalarını azaltmasının onbinlerce yıllık öyküsü. Lokması azalanların aradığı
ve bulduğu çarelerin toplamına demokrasi diyeceğiz biz, arandığı ve bulunduğu
kadarına. Yani demokrasi henüz burada değil, ilerde, çok ilerde…
SON BİR NOT
Küfür ve taş mı? Bu bahanelerle ne çok çocuğun gülümsemesini
donduruyoruz? Leyla Yalçınkaya ve benzer çocukların gülümsemelerinin bir bir dondurulduğu,
ateşlerinin kaybedildiği yerlerde, güvenlik güçleri gördüğü zaman alkış ve
çiçek atan müthiş bir nesle kavuşmayı hayal edenler, kazanır. İtaat muzaffer
olur. Emir demiri keser. Değerlerini seçip savunmayı değil, verilmiş emirleri
uygulamayı iyi öğrenmiş bu tür toplumlara dair çok öykü, filim var insanlık tarihinde.
En son ikinci dünya savaşına ve biraz öncesine bakmak yeter de artar bile…
Baraj ve medya faciası: Ölen "biz"den olmayınca!
Sınıfsal suçları! güzelleştirmeyin
Afedersiniz ama sorun "biz"de değil mi?
Yorumlar
Yorum Gönder